Stolica Malty Europejską Stolicą Kultury 2018

Valletta, stolica Malty jest zabytkowym zespołem miejskim, który posiada wiele pięknych, historycznych budowli. Ich unikatowy charakter sprawił, że miasto umieszczono na liście Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO.

Malta to wyspa usytuowana pośrodku Morza Śródziemnego. Oddalona jest zaledwie o 90 km od południowych wybrzeży Sycylii i 290 km od północnych wybrzeży Afryki. W skład archipelagu wchodzi kilka niewielkich, bezludnych wysp i trzy wyspy: Malta, Gozo i Comino zamieszkałe łącznie przez ok. 450 tys. osób. Największa z wysp, Malta ma zaledwie 27 km długości i 17 km szerokości.

Wyspa Zakon Joannitów

Vallettę, późniejszą stolice Malty wybudował Suwerenny Rycerski Zakon Szpitalników św. Jana z Jerozolimy i z Rodos zwany też Zakonem Joannitów lub Kawalerów Maltańskich. W 1530 r. cesarz Karol V Habsburg przekazał Maltę jako lenno Zakonowi Joannitów. Po przybyciu na wyspę obrali oni za swoją siedzibę miejscowość Birgu, położoną nad zatoką Grand Harbour (Wielki Port). W przypadku oblężenia ich twierdza Sant Angelo w Birgu była zagrożona możliwością ostrzału artyleryjskiego z górującego po drugiej stronie zatoki półwyspu Sciberras. W 1565 r. Turcy próbowali podbić Maltę, ale po trwającym cztery miesiące Wielkim Oblężeniu obrońcom udało się odeprzeć ich atak. Najazd Turków skłonił rok później Jeana de la Vallette, Wielkiego Mistrza Zakonu Joannitów do zwiększenia możliwości obronnych wyspy przez budowę nowego miasta na półwyspie Sciberras. Od nazwiska mistrza miastu nadano nazwę Valletta. Pięć lat później przeniesiono siedzibę Zakonu z Birgu do Valletty. Budowniczym miasta o nowoczesnym planie, polegającym na prostopadłym układzie ulic został papieski architekt Francesco Laparelli. Ze względów bezpieczeństwa siedzibę zakonu otoczono licznymi bastionami, a od strony lądu głęboką fosą.

Miasto muzeum

Valletta wygląda niezwykle malowniczo, gdyż poszczególne jej części leżą na różnych wysokościach. Z tego powodu w wielu przypadkach ulice zastąpiono schodami, o niskich i długich stopniach, aby mogli się po nich poruszać rycerze na koniach. Budowę miasta rozpoczęto od wzniesienia w jego centrum kościoła pod wezwaniem Matki Boskiej Zwycięskiej, a następnie powstało siedem „Oberży Języków”, czyli Domy Rycerzy zamieszkiwanych przez rycerzy z poszczególnych regionów Europy, Pałac Wielkich Mistrzów, konkatedra św. Jana oraz wiele innych kościołów, szpital, Pałac Sprawiedliwości, a także pałace bogatszych członków Zakonu Joannitów. W dalszych częściach miasta swoje domy budowali urzędnicy zakonu i rzemieślnicy.

Na stosunkowo niewielkim obszarze stolicy Malty znajduje się ponad 320 zabytków. Tworzą one jeden z najbardziej zagęszczonych obszarów zabytkowych na świecie. Z tego też względu miasto to bywa nazywane „muzeum pod gołym niebem”.

Niewiele jest miast, takich jak stolica Malty, w których można zakochać się od pierwszego wejrzenia. Vallettę zbudowano jako twierdzę, żeby odstraszała wrogów. Paradoksalnie, dziś jest ona postrzegana jako jedno z piękniejszych miast w Europie.

Należy pamiętać, że Valletta to niewielki, historyczny zespół miejski, skupiający na swoim terenie większość zabytkowych budowli, urzędów państwowych oraz centrum handlowe. Zamieszkuje ją zaledwie ok. 7100 osób. Miasto Valletta należy odróżniać od aglomeracji Valletta składającej się z kilku mniejszych, satelitarnych miast-dzielnic jak Floriana, Sliema, St.Julians, Paceville, Żabbar, Hal Qormi, Hamrun i Birkirkara powstałych w późniejszym czasie. Obecnie zlokalizowane są w nich osiedla mieszkaniowe, hotele, centra handlowo-rozrywkowe, żeglarskie mariny i cała infrastruktura miejska.

Spacerkiem wzdłuż ulicy Republiki

Turyści zwiedzający Vallettę z reguły przyjeżdżają autokarami lub autobusami miejskimi na dworzec autobusowy w Floriana przy rozległym placu z Fontanną Trytonów. Przechodzą przez most nad wielką, głęboką fosą i przekraczają bramę City Gate. Za nią rozpoczyna się
Trig ir-Repubblika (ulica Republiki), główna ulica Valletty, która przecina miasto i prowadzi do usytuowanego na przeciwległym jego krańcu Fortu St. Elmo. Ulica Republiki to szeroka, reprezentacyjna ulica rycerskiego miasta zabudowana wysokimi, eleganckimi kamienicami z ozdobnymi wykuszami. W parterach kamienic mieszczą się wytworne sklepy, restauracje i kawiarnie z letnimi ogródkami.

Od ulicy Republiki odchodzą na obie strony prostopadłe uliczki wiodące do obu portów usytuowanych po obu stronach półwyspu. Idąc główną ulicą mija się kościoły św. Franciszka i św. Barbary i dochodzi się do „Oberży Prowansalskiej”, dawnej siedziby prowansalskich rycerzy. Obecnie w tym odrestaurowanym gmachu znajduje się Narodowe Muzeum Archeologiczne. Prezentowane są tu neolityczne eksponaty i modele megalitycznych świątyń oraz fenickie znaleziska.

Katedra Sant Johns i Pałac Wielkiego Mistrza

Nieco dalej od ulicy Republiki odchodzi w prawo uliczka Sant Johns, przy której znajduje się główna świątynia Joannitów, słynna XVI-wieczna konkatedra Sant Johns (św. Jana). Z zewnątrz świątynia wygląda niepozornie, jednak jej barokowe wnętrze jest pełne przepychu i wzbudza zachwyt zwiedzających. W posadzce świątyni umieszczono 375 nagrobnych płyt zakonnych rycerzy. W bocznych nawach katedry znajduje się osiem ołtarzy poświęconych poszczególnym prowincjom Zakonu Joannitów. Zachwyt zwiedzających wzbudza ołtarz główny namalowany przez Caravaggio, najsłynniejszego mistrza włoskiego baroku. Do konkatedry przylega muzeum, w którym prezentowane są gobeliny m.in. projektu Rubensa.

Idąc dale ulicą Republiki dochodzi się do Pałacu Wielkiego Mistrza (Grand Masters Palace), największej świeckiej budowli Valletty. W obszernych wnętrzach XVI-wiecznego gmachu mieści się obecnie siedziba Prezydenta oraz Parlamentu Malty. Część budynku udostępniona jest do zwiedzania. Na parterze znajduje się zbrojownia (Armoury), w której eksponowanych jest 5700 eksponatów m.in. broń i zbroje, w tym zdobione złotem zbroje Martina de Garzeza i Adolfa de Wignacourta, Wielkich Mistrzów Zakonu Joannitów. Na piętrze można oglądać bogato zdobione i wyposażone reprezentacyjne pomieszczenia Pałacu Mistrzów.

Okolice Wielkiego Portu

Naprzeciwko Pałacu Wielkiego Mistrza znajduje się Plac Pałacowy, a nieco dalej za nim jest zbudowany w 1732 r. Teatr Manoel. Jest to najstarszy nieprzerwanie działający teatr w Europie. Jego wnętrza mogą pomieścić 720 widzów, a cztery balkony i loże wykonane są z malowanego drewna.

Jeszcze dalej od ulicy Republiki odchodzi ulica St. Domenic, która prowadzi od ogrodu Lower Barracca Gardens. Z przylegających do niego bastionów roztacza się wspaniały widok na znajdujący się kilkadziesiąt metrów niżej Wielki Port (Grand Horbour). Doskonale widać stąd też zabudowania miasteczka Vittoriosa (dawne Birgu) z znajdującym się na jego krańcu Fortem
St. Angelo i licznymi zabytkowymi budowlami.

Idąc dalej nabrzeżem dochodzi się do dużego budynku dawnego szpitala zakonu rycerskiego (Sacra Infermeria) wybudowanego w XVI w. Mógł on pomieścić 700 chorych. Stosowano w nim nowoczesne metody leczenia, a każdy chory miał oddzielne łóżko co jak na tamte czasy było wyjątkowym luksusem. Obecnie w budynku szpitala mieszczą się sale ekspozycyjne, restauracje oraz międzynarodowe centrum kongresowe, w którym często organizowane są prestiżowe imprezy kulturalne.

Ulica Republiki prowadzi do usytuowanego na samym końcu półwyspu Sciberras Fortu St. Elmo. Niegdyś bronił on przed najeźdźcami dostępu do Wielkiego Portu. W sezonie turystycznym co tydzień, a po sezonie nieco rzadziej, można tu obejrzeć pokazy musztry paradnej zwane „In Guardia” i rekonstrukcję bitwy z 1798 r. stoczonej pomiędzy maltańczykami i wojskami Napoleona Bonaparte. Dokładny ich terminarz można znaleźć w internecie.

Valletta ma dużo więcej ciekawych zabytków, które warto odkrywać spacerując ulicami miasta. Szczególnie malowniczo jest tu wieczorem o zachodzie słońca i w nocy, gdy zabytkowe budowle toną w blasku świetlnej iluminacji.

W tym roku place i ulice Valletty, z racji pełnienia przez najpiękniejsze miasto Malty roli Europejskiej Stolicy Kultury 2018, stały się żywą sceną, na której odbywały się setki imprez kulturalnych. Również tutejsze placówki kultury realizowały niezwykle bogaty program imprez. W ten sposób turyści odwiedzający wyspę mieli wyjątkową sposobność poznania bogatego dorobku maltańskiej kultury.

JEN