Święto Wiosny w Azerbejdżanie świętem państwowym

Azerbejdżan jest państwem o wielowiekowej i ciekawej kulturze. Jednym z jego elementów jest Święto Wiosny, które obchodzi się w wielu krajach Azji Środkowej m.in. w Iranie, Kazachstanie, Uzbekistanie i Tadżykistanie. Po azersku nazywa się ono Novruz Bayramı. W innych krajach jego nazwa jest nieco odmienna, choć bardzo zbliżona. Novruz, to w języku uzbeckim: Navruz, turkmeńskim: Nowruz, kirgiskim: Nooruz, tureckim: Nowruz a na Krymie mówią na nie Navrez.

Również sposób obchodzenia tego święta w poszczególnych krajach nieco różni się od siebie, ale jego wymowa wszędzie jest taka sama. Każdy z narodów stworzył swoje własne obrzędy i tradycje z okazji tego święta zgodnie ze swoimi etnicznymi, lokalnymi i narodowymi cechami.

Nowy Rok świętują tu dwukrotnie

Święto Novruz wywodzi się ze starożytnej kultury perskiej. Po rozlaniu się islamu na Bliskim Wschodzie i w Azji Środkowej miejscowe tradycje ludów zamieszkujących te obszary były rugowane i prześladowanie. Podobnie działo się, gdy ziemie te zostały włączone do ZSRR. Jednak pomimo to tradycja obchodów Święta Wiosny nie tylko przetrwała do dnia dzisiejszego, ale dotarła również na Bałkany, Kaukaz, Bliski Wschód, do części Chin, Indii, Afryki, a nawet do Ameryki Północnej. Do tradycji jego obchodów w Azerbejdżanie wrócono po przemianach w 1989 r. i nadano mu rangę święta państwowego.

Novruz przypada w dzień równonocy wiosennej na półkuli północnej, czyli 21 marca, kiedy to przyroda zaczyna się budzić z długiego zimowego snu, na stepach zaczyna kiełkować młoda trawa, a wokół słychać wiosenny śpiew ptaków. Z tego powodu nadejście wiosny kojarzone jest z odrodzeniem się przyrody i było obchodzone również jako początek nowego roku. Tradycja ta utrzymała się do czasów obecnych. Tak więc Nowy Rok świętowany jest w Azji Środkowej dwukrotnie. Po raz pierwszy 1 stycznia (według obowiązującego obecnie kalendarza gregoriańskiego) i po raz drugi w dzień równonocy, czyli w Święto Wiosny.

Dzień przebaczenia i przyjaźni

Święto Wiosny ma charakter świecki. Jest obchodzone przez przedstawicieli różnych narodów i wyznań, którzy powinni żyć w poszanowaniu różnorodności kulturowej, zachowaniu przyjaźni między narodami oraz poszczególnymi społecznościami. Symbolizuje ono szczęście, dobroć, miłość i przyjaźń. W jego trakcie wszyscy wybaczają sobie wzajemnie i puszczają w zapomnienie przewinienia i występki oraz życzą sobie prawego życia i przywrócenia odnowy w nowym roku.

Święto to ma też wymiar rodzinny. Obowiązkiem całej rodziny jest spotkanie się na wspólnym posiłku. Zgodnie ze zwyczajem na stole powinno się pojawić 7 rodzajów potraw, zaczynających się na literę „s”: sumach (przyprawa), bakalie, jabłka, samanu – czyli pasta z pszenicy, hiacynt, czosnek, ocet. Następnie rodziny i znajomi odwiedzają się i obdarowują się wypiekami oraz wspólnie uczestniczą w lokalnych plenerowych obchodach. Wypełniają je zwyczajowe obrzędy, tańce, śpiewy, popisy jazdy konnej, skoki przez ogień, a mężczyźni popisują się swoją sprawnością fizyczną.

Przygotowania do obchodów tego radosnego dnia trwają już od końca lutego. Cztery wtorki poprzedzające Święto Wiosny poświęcone są czterem żywiołom, które rządzą życiem: wodzie, ogniowi, ziemi i wiatrowi. Uroczystemu świętowaniu tych żywiołów towarzyszą specjalne ceremonie, rytuały i zabawy.

Charakter powitania wiosny ma nie tylko wymiar tradycyjny. W 2009 r. UNESO wpisało je na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. W następnym roku z inicjatywy Azerbejdżanu ONZ ogłosiła 21 marca „Międzynarodowym Dniem Novruz”.

Jerzy Niemociński