Szwajcaria - złota reguła

Cechy wyróżniające system polityczny Szwajcarii

Szwajcaria wykształciła w ciągu stuleci oryginalny system polityczny, który mógłby posłużyć jako wzór dla Unii Europejskiej. Jednak ze względu na te charakterystyczne cechy państwa Szwajcarzy nie chcą pełnego i rzeczywistego włączenia ich do procesu integracji na kontynencie.

Pierwszą cechą charakterystyczną systemu politycznego Szwajcarii jest federalizm oparty na zasadach subsydiarności i proporcjonalności. Państwo składa się z 26 kantonów, które pozostają suwerenne[1]. Ogromne znaczenie elementów demokracji bezpośredniej w konfederacji to kolejna cecha wyróżniająca jej system polityczny. Narzędziami bezpośredniego sprawowania władzy przez suwerena są referenda i inicjatywa ludowa. Trzecią cechą wyróżniającą system polityczny Szwajcarii jest jej wieczysta neutralność. Wyrasta ona z historycznych doświadczeń narodu. Przyjęta przez Związek Kantonów droga oznacza bezstronność ustawiczną, a nie tylko w jakimś konkretnym konflikcie[2]. Zasada neutralności pomogła przetrwać temu niewielkiemu państwu przez wieki na kontynencie targanym ciągłymi konfliktami.

Parlament Szwajcarii w strukturze naczelnych władz państwa

Szczególną pozycję ustrojową wśród organów władz centralnych Szwajcarii posiada Zgromadzenie Federalne, czyli dwuizbowy parlament. Sprawuje on (z zastrzeżeniem praw narodu i kantonów) najwyższą władzę w państwie. Objawia się to zwierzchnictwem nad pozostałymi organami władzy, również nad sądami federalnymi. Taka konstrukcja ustrojowa oznacza brak klasycznego podziału władz w Szwajcarii[3].

Model szwajcarski jest przykładem dwuizbowości równorzędnej. Obie izby parlamentu posiadają takie same kompetencje, postępowanie legislacyjne może być wszczęte w każdej z dwóch izb, a dla uchwalenia ustawy potrzebna jest ich zgodne stanowisko. Pierwsza z izb to Rada narodowa. Artykuł 149 konstytucji stanowi, że składa się ona z 200 deputowanych wybieranych na czteroletnią kadencję. Okręgami wyborczymi są kantony a o ilości mandatów decyduje liczba ludności, przy czym każdy okręg posiada przynajmniej jeden mandat. Drugą izbą parlamentu jest Rada Kantonów. Składa się ona z 46 deputowanych wybieranych przez kantony zgodnie z ich ustawodawstwem również na czteroletnią kadencję[4].

Zgromadzenie federalne sprawuje kontrolę nad Radą Federalną, która posiada funkcje zbliżone do rządów w innych demokratycznych państwach. Rada jest organem zaledwie siedmioosobowym. Jej członkowie wybieranie są na cztery lata przez Zgromadzenie Federalne na początku jego kadencji. Zgodnie z tak zwaną „formułą magiczną” trzy partie, które uzyskały najlepszy wynik w wyborach obsadzają po 2 miejsca w Radzie, a czwarta partia jedno miejsce. Co ważne obowiązki głowy państwa i szefa rządu sprawowane są przez całą Radę Federalną. Co prawda istnieje urząd prezydenta, który wybierany jest przez parlament na jeden rok spośród członków Rady, ale nie sprawuje on funkcji głowy państwa ani premiera. Przewodniczy tylko pracom Rady Federalnej bez kompetencji zwierzchnich[5].

System partyjny Szwajcarii

Federalizm i formy demokracji bezpośredniej w Szwajcarii mają wpływ na mniejsze niż w innych państwach europejskich znaczenie partii ogólnokrajowych w tym kraju. Właściwymi ośrodkami powstawania woli politycznej są kantony lub gminy. Partie ogólnokrajowe są najczęściej czymś w rodzaju nadbudowy partii kantonalnych. Ich znaczenie ujawnia się głównie w czasie kampanii wyborczej. To partie zgłaszają kandydatów na listy, przy czym największe znaczenie mają kantonalne organizacje danej partii[6].

W warunkach szwajcarskich nie widać wyraźnego podziału na partie rządowe i pozycyjne. Obowiązują zasady współpracy i współdziałania ugrupowań politycznych. Zgodnie ze „złotą regułą” ustanowioną przez cztery najważniejsze partie federacji, przedstawiciele każdej z nich każdorazowo wchodzą do Rady Federalnej. Trzy partie z wynikiem ponad 20% otrzymują po 2 miejsca w Radzie, czwarta partia otrzymuje jedno miejsce.

Obecnie w Szwajcarii funkcjonuje ponad 20 partii o zasięgu ogólnokrajowym. Największe znaczenie mają cztery ugrupowania, które zawarły umowę zwaną „złotą regułą”. Obecnie najliczniejszą reprezentację w Zgromadzeniu Federalnym ma uznawana za prawicową Szwajcarska Partia Ludowa (SVP). Jej poglądy koncertują się na tradycyjnych wartościach rodzinnych. Ugrupowanie opowiada się za powrotem do tradycyjnej neutralności Szwajcarii i zmniejszeniem wydatków państwa na cele socjalne. Partia postuluje również ograniczenie imigracji do kraju i zaostrzenie prawa karnego. Przewodniczącym partii jest Toni Brunner.

Z drugiej strony sceny politycznej znajduje się Socjaldemokratyczna Partia Szwajcarii (SPS). Jej program opiera się na zwiększenie interwencjonizmu państwa w sprawy gospodarcze i na zwiększeniu wydatków na cele socjalne. Przewodniczącym partii jest Christian Levrat. Z lewej strony coraz większe znaczenie ma również partia Zielonych. Z wynikiem 9,6% w ostatnich wyborach coraz bardziej przybliża się do czterech największych ugrupowań.

Pozostałe dwie z największych partii to Chrześcijańsko-Demokratyczna Partia Ludowa Szwajcarii (CVP) oraz Partia Radykalno-Demokratyczna Szwajcarii (FDP). Mimo sugestywnych nazw, partie po zmianach ideowych uważa się za centrowe. Przewodniczacym chadeków jest Tim Frey. Na czele drugiej partii stoi Fulvio Pelli.

[1] S. Bańbuła, O Szwajcarii... prawie wszystko, Warszawa 1998, s. 19 -21.
[2] W. Linder, Demokracja szwajcarska: rozwiązywanie konfliktów w społeczeństwie wielokulturowym, Rzeszów 1996, s. 38 -39.
[3] Z. Czeszczejko - Sochacki, System konstytucyjny Szwajcarii, Warszawa 2002, s.45 - 47.
[4] Tamże, 48 - 54.
[5] A. Pułło, Ustroje państw współczesnych, Warszawa 2006, s. 236 -241.
[6] Z. Czeszczejko - Sochacki, dz. cyt., s. 83 - 86. Policjant "trollował" w Internecie. Obraził kibiców!

Tomasz Obórko

źródło: Monitor Wyborczy w Europie, nr 11.
www.psz.pl