Irlandia - wybory prezydenckie w cieniu kryzysu

Funkcja i kompetencje Prezydenta Republiki Irlandii Urząd Prezydenta został powołany na mocy Konstytucji Irlandii z 1937 r., która określa też jego kompetencje. Prezydent jest formalnie jedną z części Parlamentu Narodowego (Oireachtas), obok niższej Izby Parlamentu (Dáil Éireann) i wyższej Izby Parlamentu (Seanad Éireann). Wybierany jest na 7-letnią kadencję i nie może jej pełnić więcej niż dwa razy.

Choć Irlandia jest republiką, zakres kompetencji prezydenta jest silnie ograniczony. Rola prezydenta jest w dużej mierze ceremonialna - większość funkcji wykonuje ściśle związany przepisami konstytucyjnymi lub instrukcjami rządu. Wyjątki zezwalające Prezydentowi na swobodę działania to: kierowanie ustaw do Sądu Najwyższego w celu ustalenia ich konstytucjonalności i odmowa rozwiązania niższej izby Parlamentu za radą premiera (Taoiseach), który utracił większość parlamentarną. Zależność Prezydenta od Parlamentu ilustruje dobrze prawo, które nakazuje Prezydentowi konsultowanie treści oficjalnych przemówień z Parlamentem, zakaz wyjazdu za granicę bez zgody Parlamentu, czy zwyczaj nie odnoszenia się w sposób krytyczny do działań rządu publicznie.

System wyborczy

Kandydować mogą osoby posiadające obywatelstwo Republiki Irlandii, które mają ukończone 35 lat. Kandydowanie nie wymaga zbierania podpisów, nominację wysuwa grupa minimum 20 posłów i/lub senatorów lub 4 hrabstwa/rady miejskie. Ponadto samodzielnie nominować się może osoba aktualnie pełniąca urząd Prezydenta. Tak stało się podczas ostatnich wyborów w 2004 r. Wybory te były nietypowe także ze względu na to, że urzędująca prezydent, Mary McAleese, była jedyną kandydatką. W takiej sytuacji prawo nie przewiduje głosowania i jedyny kandydat zostaje wybrany automatycznie. Mary McAleese pełni funkcję Prezydenta od 1997 r. jako druga kobieta na tym stanowisku.

Walka o nominacje

Wybory odbędą się 27 października 2011 r. Wiadomo już, że głosowanie powinno się tym razem odbyć, gdyż już w tej chwili nominowani są dwa kandydaci: Michael D. Higgins i Gay Mitchell.

Michael D. Higgins uzyskał nominację Labour Party, której jest przewodniczącym. 70-latek był posłem w Dáil Éireann oraz pełnił funkcję Ministra ds. Sztuki, Kultury i Gaeltacht (jezyka ojczystego) w latach 90-tych. Chęć kandydowania zgłosił we wrześniu zeszłego roku. Wyścig o nominację wygrał z dwoma innymi kandydatami i został wybrany przy wspólnej zgodzie zarządu oraz klubu parlamentarnego Labour Party. Wybór Higginsa spowodowany był przede wszystkim rezygnacją popularnego senatora Davida Norrisa, który choć zdążył już uzyskać poparcie 15 z 20 wymaganych posłów, wycofał się, gdy prasa ujawniła, iż starał się wpłynąć na władze Izraela w sprawie zarzutów o gwałt postawionych jego byłemu partnerowi.

Bardziej skomplikowana sytuacja towarzyszyła wyborowi Gay’a Mitchella na kandydata Fianna Gael. Nie znalazł się on wśród trzech kandydatów proponowanych przez partię w marcu. Największe szanse dawano wtedy byłemu premierowi Johnowi Burtonowi, który jednak wycofał się z wyścigu w maju. Na początku czerwca podobnie postąpił drugi z kandydatów, Seán Kelly, poseł do Parlamentu Europejskiego, popularny przede wszystkim dzięki sprawowaniu przewodnictwa w Gaelickiemu Związkowi Sportowemu.

Na polu walki pozostała jedynie Mairead McGuinness, co nie satysfakcjonowało władz partii, które próbowały negocjować z laureatem literackiej Nagrody Nobla Seamusem Heaney. Wyraził on chęć kandydowania, ostatecznie jednak nie osiągnięto porozumienia. Kandydatura Mitchella pojawiła się w czerwcu. Chwilę wcześniej chęć kandydowania z ramienia Fianna Gael wyraził także był przewodniczący Parlamentu Europejskiego Pat Cox, który wcześniej chciał startować jako niezależny.

Ostatecznie w tajnym głosowaniu wygrał Mitchell, prawdopodobnie dzięki poparciu władz partii. Grono kandydatów zostanie przypuszczalnie powiększone o kandydatów niezależnych. Możliwe, że Pat Cox - niedawno dokooptowany do Fianna Gael, wróci do koncepcji startu jako niezależny. Wstępne poparcie rad miejskich i hrabstw uzyskała już aktywistka społeczna Mary Davis. Jeśli przynajmniej 4 z nich udzielą jej oficjalnej zgody będzie mogła kandydować. Od czerwca poparcia we władzach lokalnych szuka także Seán Gallagher, luźno związany z Fianna Fáil. Na przełomie sierpnia i września ma zapaść decyzja, czy partia ta wskaże oficjalnego kandydata. Po ogłoszeniu przez Gerry’ego Adamsa, lidera Sinn Féin, że nie będzie kandydował, posłowie tej partii mają wolną rękę w popieraniu kandydatów niezależnych.

Wybory prezydenckie, ze względu na znaczenie praktyczne nie cieszą się aż tak wielkim zainteresowaniem. Dla partii mają jednak duże znaczenie prestiżowe.

Irish Times: www.irishtimes.com
RTE Ireland’s National Television and Radio Broadcater: www.rte.ie
Slugger O’Toole. Blog on Politcs: http://sluggerotoole.com/region/ireland/
Office of the President of Ireland: http://www.president.ie
Fianna Fáil: http://www.fiannafail.ie/
Fianna Gail: http://finegael.ie/
Sinn Fein: http://www.sinnfein.ie/
Labour Party: http://www.labour.ie/

źródło: Monitor Wyborczy w Europie, nr 11.
www.psz.pl