UNESCO wpisuje niematerialne elementy Azerbejdżanu na Listę Światowego Dziedzictwa

Dokonano tego podczas 17. sesji Międzyrządowego Komitetu UNESCO ds. Ochrony Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego w Rabacie w Królestwie Marokańskim.

UNESCO (Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury) to wyspecjalizowana organizacja ONZ, której podstawowym celem jest wspieranie współpracy międzynarodowej w dziedzinie kultury, sztuki i nauki. Działa ona między innymi na rzecz zachowania tradycji, praktyk i umiejętności narodów świata, aby przekazać dziedzictwo kulturowe przyszłym pokoleniom.

Wśród tradycji i umiejętności Azerbejdżanu niedawno wpisanych przez UNESCO są: „Hodowla jedwabników i tradycyjna produkcja jedwabiu do tkania”, „Kultura Pehlevanliq- tradycyjne gry zorkhana, sport i zapasy”, „Tradycja opowiadania Molla Nasreddin” i „Kultura herbaty, jako symbolu tożsamości, gościnności i interakcji społecznej”.

Hodowla jedwabników i tradycyjna produkcja jedwabiu do tkania

Tradycyjna produkcja jedwabiu jest wspólna dla Azerbejdżanu, Afganistanu, Islamskiej Republiki Iranu, Turcji, Tadżykistanu, Turkmenistanu i Uzbekistanu. W tych krajach wysoko ceni się wyroby z jedwabiu, których używa się wyrobu odświętnej odzieży zakładanej przy specjalnych okazjach towarzyskich, takich jak śluby, pogrzeby czy spotkania rodzinne.

Ta tradycja jest bardzo wyjątkowa, ponieważ nie tylko jednoczy narody różnych krajów, ale także łączy w swojej praktyce kulturę, sztukę i naukę. W Azerbejdżanie dziedzictwo legendarnego Jedwabnego Szlaku najlepiej można poznać w Sheki, mieście położonym w północno – zachodniej części kraju, którego centrum i Pałac Chanów Shaki zostały wpisane w 2019 r. na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO ze względu na unikalną architekturę i historię, jako ważnego ośrodka handlowego wzdłuż Szlaku Jedwabnego i w małej górskiej wiosce Basgal. Znana jest ona z zachowania tradycji robienia kelaghayi, czyli tradycyjnej azerbejdżańskiej jedwabnej chusty, która również została wpisana na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO w 2014 roku.

Kultura Pehlevanliq- tradycyjne gry zorkhana, sport i zapasy

Kultura Pehlevanliq w Azerbejdżanie obejmuje gry i sporty, takie jak zapasy oraz występy indywidualne. Pehlevanie używają specyficznych przedmiotów, które przypominają średniowieczną broń (taką jak miecze, tarcze i łuki), ale są cięższe (aby umożliwić pehlevanom łatwe posługiwanie się prawdziwą bronią). Zawody rozgrywane są przy akompaniamencie muzyki lub szybko bijących bębnów i są obserwowane przez sędziów.

Głównymi elementem tej tradycji kulturalnej są pehlevani, mężczyźni -zawodnicy, którzy ćwiczą, wykonują i przekazują swoją wiedzę oraz umiejętności. To także lokalne organizacje, trenerzy i uczniowie lokalnych placówek wychowania fizycznego, a także widzowie i rzemieślnicy tworzący przedmioty do uprawiania tego sportu. Głównym motorem popularyzacji tej dyscypliny było zainteresowanie lokalnych społeczności grami, sportem i zawodami.

Pehlevanliq w Azerbejdżanie jest nieodłącznym elementem kultury masowej, imprez ludowych i uroczystości plenerowych.

Kultura Pehlevanliq zapewnia społecznościom w Azerbejdżanie silne poczucie tożsamości. Od wielu lat pehlevany są symbolem determinacji, promują spójność społeczną oraz dają lokalnym społecznościom poczucie dumy i wspólnej tożsamości.

Tradycja opowiadania Molla Nasreddin

„Tradycji opowiadania Nasredding Anectodes” jest wspólnie celebrowana i przekazywana przez Azerbejdżan, Kazachstan, Kirgistan, Tadżykistan, Turcję, Turkmenistan i Uzbekistan. Ta tradycja narracyjna odnosi się do opowiadania anegdot przez filozofa i mędrca Nasreddina, które są pełne mądrości i dowcipnych odpowiedzi. Siła słowa w tych anegdotach niesie w sobie postawę buntu, gdyż zazwyczaj służą one jako rozwiązanie skomplikowanej sytuacji, zazwyczaj łamiąc przyjęte normy społeczne.

Kultura herbaty

Azerbejdżan i Turcję łączy wiele podobnych tradycji, wśród których kultura herbaty zajmuje szczególne miejsce. Będąc ważną praktyką społeczną, ceremonia parzenia herbaty świadczy o gościnności oraz stwarza warunki do budowania więzi społecznych poprzez uroczystości i niezobowiązujące spotkania. Ceremonie parzenia herbaty ewoluowały przez wieki, obejmując własne obrzędy i rytuały. Azerbejdżanie serwują herbatę w specjalnej szklance w kształcie gruszki zwanej armudu. Często podawana jest ona razem z cytryną i cukrem, miodem, dżemem, orzechami i słodyczami.

Owocna współpraca między UNESCO i Azerbejdżanem była motywowana wspólnym celem ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego. Obecnie 3 obiekty materialne i 19 elementów niematerialnej kultury Azerbejdżanu znajduje się na listach dziedzictwa UNESCO.

Jerzy Niemociński